Columns

BIDA KA!: Bida sa libreng edukasyon

Mga Bida, noong nakaraang linggo, natupad na ang sina­sabi nilang imposibleng mangyari – ito ay ang pagsasabatas ng ­libreng edukasyon sa kolehiyo na matagal nang inaasam ng maraming Pilipino.

Pinirmahan ni Pangulong Duterte bilang batas ang Universal Access to Quality Tertiary Act o kilala na ngayon bilang Republic Act 10931.

Lubos ta­yong nagpapasalamat sa Pangulo sa pagpirma niya sa napakahala­gang panukalang ito bilang batas.

Sa batas na ito, libre na ang pag-aaral sa state universities and colleges (SUCs), local universities and colleges (LUCs) at vocational schools sa ilalim ng Technical Education and Skills Development Authority (TESDA).

Bukod pa rito, sagot na rin ng pamahalaan ang miscellaneous at iba pang bayarin, maliban pa sa scholarship grants at loan program para sa mga estudyante.

Ito na po ang ating ika-19 na batas sa apat na taon ko bilang senador.

Ngunit hindi ito maituturing na personal na tagumpay­ lang kundi ito’y tagumpay ng milyun-milyong Pilipino na ­siyang tunay na bida ng libreng edukasyon.

***

Mga Bida, madaling mapako sa istatistika at numero, tulad ng 1.6 milyong estudyante ng mga SUCs, at kaligtaang alamin ang mga kuwento ng mga makikinabang sa mga batas na aming tinatrabaho.

Kaya sa pagbisita sa state universities and colleges sa iba’t ibang bahagi ng bansa bilang dating chairman ng Committee on Education, inaalam namin ang mga talambuhay ng mga ­estudyanteng matagal nang nag-aasam ng libreng kolehiyo.

Kabilang na rito si Janice, 1st year college student sa Panga­sinan State University. Umaasa lang si Janice sa kanyang ate ­para sa allowance habang tinutulungan naman siya ng mga ­guro sa iba pang gastusin tulad ng libro at tuition fee.

Dahil isang Person with Disability o PWD si Janice, kinakailangan pa niyang mag-tricycle mula main gate hanggang classroom.

Sa kabila ng kanyang kalagayan, hindi pa rin nagpapaawat si Janice sa pangarap na maging kauna-unahang miyembro ng kanyang pamilya na nakapagtapos ng kolehiyo. Nais niyang magtrabaho sa pamahalaan kapag nakatapos ng kolehiyo.

Nakikitira naman si Rowee sa kanyang tiyahin sa Tacloban para makapag-aral sa Eastern Visayas State University.

Bilang pantustos sa pag-aaral, maraming raket na pinasok si Rowee,­ ­tulad ng pagiging emcee, stand-up comedian at minsan ay nagfo-footspa pa siya para may pagkakitaan.

Si Manuel naman ay 2nd year student sa Pangasinan State University. Bata pa lang silang magkakapatid nang iwan ng ama.

Dahil sa hirap, pinaampon ng kanyang ina ang dalawa niyang kapatid at kumayod upang buhayin ang mga natirang anak.

Upang makatulong sa gastos, si Manuel ay may maliit na pasa-load business at online business habang nag-aaral ng BS Education.

Tatlo lang sila sa milyun-milyong Pilipino na mababago ang buhay dahil sa pagsasabatas ng libreng edukasyon.

***

Ngunit hindi pa rito natatapos ang laban para sa aming mga mambabatas. Naririyan pa ang hamon na mapondohan ang ­batas upang epektibo itong maipatupad at matugunan ang pangangailangan.

Sa pagtaya, nasa P25 bilyon ang kailangan upang ito’y ­buong mapondohan.

Gaya ng aming sama-samang pagkilos upang ito’y maipasa, natitiyak ko na magkakaisa ring kikilos ang mga mambabatas upang ito’y mapondohan sa mga darating na taunang budget ng pamahalaan at masi­gurong makikinabang sa libreng edukasyon sina Janice, Rowee, Manuel, at ang iba pang mga estudyanteng Pilipino, ang ating bida sa batas na ito.

NEGOSYO, NOW NA!: Parangal sa Human Nature

Noong nakaraang linggo, tumayo tayo bilang principal sponsor ng Senate Bill No. 1532 o ang Innovative Startup Act.

Sa aking speech, nagbigay ako ng ilang halimbawa ng mga negosyong makabago at kakaiba na nagiging solusyon sa problema sa kalusugan, agrikultura at kahirapan.

Nais nating bigyan ang mga ganitong negosyo ng tulong, gaya ng tax break, upang tulungan silang makatayo at lumago.

Bilang dating social entrepreneur, isinama ko rin sa Innovative Startup Bill ang mga social enterprise dahil kakaiba at makabago ang business model ng mga ito kahit na hindi gaano ka-techie ang mga produkto.

Maraming matagum­pay na negosyo ang may puso at tumutulong sa pag-asenso sa Pilipinas, at nararapat lang na sila ay suportahan.

Isang halimbawa nito ang Human Heart Nature, na pag-aari ng magkapatid na sina Anna Meloto-Wilk at Camille Meloto.

Kung pamilyar sa inyo ang apelyidong Meloto, ito’y dahil ama nila ang founder ng Gawad Kalinga na si Tatay Tony Meloto.

***

Aksidente lang ang naging simula ng Human Nature. Noong 2007, nagbibiyahe si Anna at kanyang asawa na si Dylan sa Estados Unidos para makakalap ng suporta sa Gawad Kalinga sa kanilang programang pabahay para sa mahihirap.

Napansin ni Anna ang dumaraming abot-kayang produkto na sinasabing natural at eco-friendly sa merkado.

Nang tingnang mabuti ni Anna ang mga produkto, natuklasan niya na karamihan sa sangkap nito gaya ng niyog, tubo at aloe vera ay marami sa Pilipinas.

Doon, nabuo ang ideya sa isip ni Anna na magsimula ng isang negosyo na makatutulong din sa isa sa pinakamahirap na sektor ng bansa, ang mga magsasaka.

Sa tulong ng kapatid na si Camille, nag-research sila ukol sa natural products at bumuo ng isang plano kung saan gagawa sila ng mga de-kalidad na produkto kasabay ng pagbibigay ng kabuhayan sa mga magsasaka at mahihirap na komunidad sa bansa.

Noong 2008, nabuhay ang Human Nature.

***

Sa tulong ng mga kaibigan at mga partner sa Gawad Kalinga, opisyal na inilunsad ang Human Nature noong 2008.

Gaya nang napagplanuhan, kumuha ang Human Nature ng raw materials tulad ng citronella, coconut oil at lemongrass mula sa mga mahihirap na komunidad.

Upang matulungan sila nang husto, binili ng Human Nature ang mga sangkap sa mas mataas na presyo sa karaniwang halaga ng mga ito sa merkado.

Maliban pa rito, binigyan ng Human Nature ang mahihirap na komunidad ng livelihood training at mga kagamitan na magagamit sa pagsasaka at pagpoproseso ng kanilang mga ani.

Kasabay nito, unti-unti nang nakilala ang mga produkto ng Human Nature sa merkado. Noong 2011, naiuwi nila ang parangal bilang Social Entrepreneur of the Year ng Ernst & Young. Nakuha rin nila ang parehong award mula sa Schwab Foundation sa ginawang World Economic Forum.

Hindi na talaga nagpaawat pa ang Human Nature dahil nong 2014, binuksan nito ang isang manufacturing plant sa Canlubang, Laguna na nagsisilbing sentro ng operasyon ng kumpanya kung saan ipinatutupad ang mahigpit na standard at quality control na mas mabusisi pa sa mga requirements ng Food and Drugs Administration ng bansa.

Noong 2015, napabilang ang Human Nature sa Natural Products Association (NPA), ang nagpapatakbo ng natural products industry sa Estados Unidos at nagtatakda ng panuntunan ng mga natural pro­ducts sa buong mundo.

Noong nakaraang taon, naiuwi rin ng Human Nature ang Sustai­nability Pioneer Award sa Asya dahil sa kanilang ginagawang social entrepreneurship sa bansa.

***

Kamakailan lang, kinilala si Anna bilang Beauty Industry Woman of the Year Award ng Cosme­tics Design, isang beauty industry publication na nakabase sa London.

Ayon sa Cosmetic Designs, kahanga-hanga ang naging kontribusyon ni Anna pagdating sa social enterprise.

Dahil sa kanya, isa na ang Pilipinas sa mga tinitingalang bansa pagdating sa mga babaeng social entrepreneurs.

Napakahalaga ng pagkilalang ito sa founder ng Human Nature ngunit nakalulungkot na hindi ito masyadong alam ng maraming Pilipino, kaya’t sana pag-usapan at iulat natin ang mga ganitong kuwento sa ating mga kaibigan at kamag-anak.

Kay Anna at sa iba pang bumubuo ng Human Nature, congratulations at ipagpatuloy niyo pa ang pagtulong sa mga mahihirap na komunidad.

Tuloy ang aming suporta sa inyo at sa mga social entrepreneurs na nais makatulong sa pag-asenso ng bawat Pilipino.

Inaasahan namin na kapag naisabatas na ang Innovative Startup Act, dadami pa ang mga matagumpay na negosyong may solusyon sa mga problema ng bansa, tulad ng kahirapan.

***

Higit sa 500 na ang mga Negosyo Center sa Pilipinas salamat sa Republic Act No. 10644 o Go Negosyo Act, ang kauna-unahan kong naipasang batas bilang senador.

Layunin nitong maglagay ng Negosyo Center sa bawat munisipalidad, siyudad at lalawigan sa buong bansa upang suportahan ang mga Pilipino na nais magsimula ng sariling negosyo o tulungang mapalaki ang kasalukuyan nilang negosyo.

Upang malaman ang pinakamalapit na Negosyo Center sa inyong lugar, magtungo sa https://www.bamaquino.com/gonegosyoact/negosyo-center-tracker/.

***

Mga Kanegosyo, kung may tanong kayo sa pagnenegosyo, mag-e-mail kay Kanegosyong Bam sa negosyonowna@gmail.com o mag-iwan ng mensahe sa fb.com/BenignoBamAquino.

Ugaliing makinig tuwing Miyerkules, alas-dos hanggang alas-tres ng hapon sa DZRH 666 sa programang “Go Negosyo sa Radyo” kasama si Cheska San Diego. Ang programa’y sa kagandahang loob ng Go Negosyo at MBC.

Pangarap namin na magkaroon kayo ng kabuhayan sa pamamagitan ng pagnenegosyo!

BIDA KA!: Agham, teknolohiya at edukasyon para sa pag-unlad ng pamilyang Pilipino

Mga Bida, sobrang tuwa ko nang ako’y italaga bilang chairman ng Committee on Science and Technology at Committee on Education sa Senado ­ngayong 17th Congress.

Nakita ko ang napakara­ming posibilidad sa larangan ng agham, teknolohiya at edukasyon upang mapaunlad ang ating ­bayan at mapabuti ang ­buhay ng pamilyang Pilipino.

Bagaman tinanggal na tayo sa komite ng edukasyon, natutuwa tayo na naipasa natin sa ­Senado at pirma na lang ng Presidente ang hinihintay para maisabatas ang Universal Access to Quality­ Tertiary Act na magbibigay ng libreng edukasyon sa mga mag-aaral ng State Universities and Colleges, Local Universities and Colleges at mga Tech-Voc Institutions ng TESDA.

Dahil isang kumite na lang ang naiwan sa atin, todo ang pagtutok at trabaho natin para sa larangan ng agham at teknolohiya sa bansa. Nitong mga nagdaang araw, puno ng aktibidad ang Committee on Science and Technology.

***

Noong Martes, nagsagawa tayo ng pagdinig ukol sa epekto ng tinatawag na Artificial Intelligence (AI) sa mga trabaho sa bansa, lalo na sa business process outsourcing o tinatawag na call centers.

Nagbigay din tayo ng sponsorship speech para sa ating ­panukala na nagbibigay ng karampatang suporta sa tinatawag na innovative start-up businesses o mga papasimulang negosyong na may kinalaman sa makabagong teknolohiya na naka­tutulong para mapagaaan ang buhay ng mga Pilipino.

Kinabukasan, nagbigay din tayo ng sponsorship speech ­para sa Balik-Scientist Act at Magna Carta for Science and Technology Workers.

***

Nagsagawa tayo ng hearing ukol sa AI matapos tayong makatanggap ng balita na lubhang maaapektuhan nito ang mga trabaho sa bansa, lalo na ang call center industry kung saan ­humigit-kumulang 1.2 milyong Pilipino ang nagtatrabaho.

Dahil sa AI, ang ibang trabaho sa call center industry ay maaari nang palitan ng computer na may kaalaman at kakayahan din tulad ng karaniwang tao.

Ayon sa isang resource person, tinatayang maaapektuhan ang 60 porsiyento ng mga trabaho sa nasabing industriya kapag itinodo na ng ilang kumpanya ang pagpapatupad ng AI sa kanilang sistema.

Batay naman sa numero ng Information Technology and Business Process Association of the Philippines (ITBPAP), nasa 40,000 ang bilang ng maaapektuhang trabaho dahil sa AI.

Napag-alaman din sa hearing na hindi lang negatibong epek-to ang hatid ng AI kundi may positibong bagay din itong ­hatid, lalo pagdating sa paglikha ng bagong trabaho para sa mas maraming Pilipino.

Ayon sa mga resource persons, nasa 250,000 hanggang 300,000 bagong trabaho ang malilikha dahil sa AI, basta’t maiangat lang ang kakayahan ng mga manggagawang Pilipino­ upang maging akma para sa tinatawag na mid-level at high-­level jobs, tulad ng data analyst at data programming.

***

Mahalaga ang papel na gagampanan ng mga paaralan at ­educational institutions sa bansa upang matiyak na aangat ang kakayahan ng mga manggagawa sa nasabing sektor.

Dapat nilang tingnan at tiyakin na ang kanilang mga itinuturo ay siyang kailangan ng mga manggagawang naghahanapbuhay sa nasabing sektor.

Sa pamamagitan nito, maaaring mawalan ng trabaho ang ibang bansa dahil sa AI ay mapupunta pa sa Pilipinas kung madadagdagan ang bilang ng ating mid-level at high-level workers.

Mangyayari lang ito kung magkakaroon ng sapat at akmang kaalaman at kakayanin ang ating mga manggagawa.

***

Kaya ngayon pa lang, hinikayat na natin ang mga kaukulang ahensiya ng pamahalaan at pribadong sektor na magtulungan para mapaghandaan na ang problemang ito nang mas maaga.

Importante ang papel ng Department of Education (DepEd), Technical Education and Skills Development Authority (TESDA) at Commission on Higher Education (CHED) upang mailatag ang mga kailangang hakbang upang matiyak na hindi tayo tatamaan ng negatibong epekto ng AI sa mga susunod na taon.

***

Malaki ang oportu­nidad na idinudulot ng teknolohiya sa mga Pilipino, hindi lang sa paggawa ng bagong trabaho ngunit pati sa pagbibigay ng solusyon sa mga problema ng bayan sa larangan ng agrikultura, kalusugan, serbisyong kalusugan at kahirapan.

Ngunit upang masunggaban ang mga oportunidad na ito at upang umasenso ang bawat pamil­yang Pilipino, importante ang training at de-kalidad na edukasyon.

NEGOSYO, NOW NA!: Negosyo para sa walang trabaho

Mga kanegosyo, noong ako ay isang social entrepreneur, marami akong nakitang pamil­yang Pilipino na umangat mula sa kahirapan salamat sa matagumpay na negosyo.

Kaya noong ako’y naging senador, itinulak namin ang Go Negosyo Act, ang unang panukala na aking naisabatas, upang magbukas ng mga Negosyo Centers sa buong Pilipinas na ngayon ay higit 500 na.

Isa sa mga layunin ng Negosyo Center ay ma­bigyan ng kabuhayan ang mga kababayan nating walang hanapbuhay.

Sa Negosyo Center, makukuha ang lahat ng kailangang tulong para makapagsimula ng negosyo, mula sa pagkuha ng permit, pagkukunan ng puhunan hanggang sa mga kaalaman para sa matagumpay na pagpapatakbo ng negosyo.

Kabilang sa mga nakakuha ng ganitong tulong mula sa Negosyo Center ay ang mag-asawang Stephen at Miriam Rodriguez.

Matagal na nagtrabaho si Stephen sa isang electronics company ngunit bigla itong nagsara kaya nawalan sila ng pagkukunan ng kabuhayan para sa pangangailangan ng pamilya.

Sa kabila ng nangyari, malakas ang paniwala ng mag-asawa na marami pang oportunidad ang magbubukas para sa kanila.

Naniniwala sila sa kasabihan na “kapag may nagsarang pinto, mara­ming bintana ang magbubukas”.

Dahil may kaalaman sa pagsasaka, nag-isip si Stephen ng mga ideya kung paano ito pagkakakitaan.

Nang makabuo ng plano, nagpasya silang mag-asawa na itayo ang MYPS Hydroponics Garden Enterprise.

Ang hydroponics ay isang modernong sistema ng pagtatanim ng iba’t ibang uri ng gulay nang hindi gumagamit ng lupa. Ang kanilang ani ay ibinibenta nila sa iba’t ibang tindahan sa lalawigan.

***

Nagtungo si Miriam sa Negosyo Center sa Rizal para mag-apply ng business name noong Mayo 2016. Ang hindi niya alam, higit pa sa pagpaparehistro ang maitutulong ng Negosyo Center.

Habang nasa Negosyo Center, inimbitahan siya ng mga tauhan ng Department of Trade and Industry (DTI) na sumali sa iba’t ibang programa, seminar at training ng ahensya para mapalago ang kanilang kaalaman sa pagnenegosyo.

Maliban pa rito, ipinakilala siya ng DTI sa iba’t ibang merkado kung saan maaari niyang ibenta ang kanyang mga produkto, tulad ng Pasalubong Store sa DTI Provincial Office sa Antipolo City.

Nakatulong din sa sa paglago ng negosyo ng mag-asawang Rodriguez ang pagpapakilala sa kanila ng DTI Rizal sa Samahan ng mga Rizaleño sa Sektor ng Agrikultura at Pagkain o SARAP. Ito’y isang industriya na binubuo ng food entrepreneurs sa lalawigan ng Rizal.

***

Madalas din ang pagdalo ng mag-asawa sa Mentoring Program ng DTI kung saan natuto sila sa business coaches galing sa Kalye Negosyo at Professional Academy of Culinary Education o PACE.

Sa tatlong buwan na mentoring program, sumailalim si Miriam sa ilang modules upang mapaganda ang kanilang ani at makagawa ng recipe mula sa kanilang mga produkto.

Sa tulong ng PACE, natuto silang gumawa ng camias salad dressing, santol salad dressing, bottled laing at iba pang processed vegetables na kanilang ibinebenta sa trade fairs at iba pang event.

Iniugnay rin sila ng Negosyo Center sa mga kilalang restaurant at ilang specialty food stores, hindi lang sa Antipolo City, kundi sa iba pang mga siyudad at munisipalidad kaya lumawak ang merkado ng kanilang produkto.

Tinulungan din ng Negosyo Center ang mag-asawa na iparehistro ang kanilang negosyo bilang Barangay Micro Business Enterprise (BMBE) sa DTI at Bureau of Internal Revenue (BIR). Ngayon, pinakikinabangan na nila ang benepisyong bigay ng BMBE.

Ayon sa mag-asawa, kung wala ang tulong ng Negosyo Center, siguradong hanggang ngayon ay nangangapa pa rin sila sa sinimulang kabuhayan.

Ngayon, patuloy ang paglawak ng kanilang merkado at paglago ng kanilang negosyo at kabuhayan.

***

Higit sa 500 na ang mga Negosyo Center sa Pilipinas salamat sa Republic Act No. 10644 o Go Negosyo Act, ang kauna-unahan kong naipasang batas bilang senador.

Layunin nitong maglagay ng Negosyo Center sa bawat munisipalidad, siyudad, at lalawigan sa buong bansa upang suportahan ang mga Pilipino na nais magsimula ng sariling negosyo o tulungang mapalaki ang kasalukuyan nilang negosyo.

Upang malaman ang pinakamalapit na Negosyo Center sa inyong lugar, magtungo sahttps://www.bamaquino.com/gonegosyoact/negosyo-center-tracker/.

***

Mga Kanegosyo, kung may tanong kayo sa pagnenegosyo, mag-e-mail kay Kanegosyong Bam sa negosyonowna@gmail.com o mag-iwan ng mensahe sa fb.com/BenignoBamAquino.

Ugaliing makinig tuwing Miyerkules, alas-dos hanggang alas-tres ng hapon sa DZRH 666 sa programang ‘Go Negosyo sa Radyo’ kasama si Cheska San Diego. Ang programa’y sa kaganda­hang loob ng Go Negosyo at MBC.

Pangarap namin na magkaroon kayo ng kabuhayan sa pamamagitan ng pagnenegosyo!

BIDA KA!: Ikalawang SONA

Mga Bida, narinig natin noong Lunes ang ikalawang State of the Nation Address (SONA) ni Pangu­long Duterte sa joint session ng Kongreso.

Sa dami ng tinalakay ng Pangulo, may mga bagay tayong nagustuhan at may mga nabanggit ang Pa­ngulo na ating hindi sinang-ayunan.

***

Ilan sa mga nagustuhan natin ay ang pangako ng Pangulo na tututukan ang kapakanan ng mga sundalo na nagbubuwis ng buhay upang mapanatiling ligtas ang ating bansa laban sa anumang banta.

Sa talumpati ng Pangulo, nangako siyang maglalaan ng pondo para sa kapakanan ng mga sundalo.

Nangako rin ang Pangulo na pagagandahin ang serbisyo ng mga ospital ng pamahalaan para sa mga sundalo.

Nagustuhan natin ang pangako ng Pangulo na dadagdagan ang assistance fund ng overseas Filipino workers (OFWs) mula P400 milyon patungong isang bilyong piso para maprotektahan ang kanilang karapatan habang naghahanapbuhay para sa kapakanan ng kanilang mahal sa buhay.

Pabor tayo sa binanggit ng Pangulo na bagong panuntunan pagdating sa pagmimina sa bansa, tulad ng mas mataas na buwis sa mining companies para sa kapakinabangan ng mga ­komunidad na naaapektuhan ng pinsalang dulot ng kanilang negosyo.

Suportado rin natin ang planong pagbabago sa mahigpit na sistema ng procurement sa pamahalaan na nakakahadlang sa mabilis na paglalatag ng mga mahalagang proyekto para sa ­taumbayan.

Muli ring iginiit ng Pangulo ang kautusan niyang bilisan at pagandahin ang serbisyong ibinibigay ng mga tanggapan ng pamahalaan sa taumbayan na nakikipagtransaksiyon sa kanila.

***

Hindi naman tayo sumang-ayon sa ilang isyung binanggit ng Pangulo, tulad ng death penalty, na mariing tinututulan hindi lang ng mga miyembro ng minorya, kundi pati ilang ­miyembro ng mayorya sa Senado.

Hindi rin tayo pabor sa kahilingan ng Pangulo na aprubahan ng Senado nang walang anumang pagbabago ang tax ­reform package na inaprubahan ng Kamara dahil tataas ang presyo ng bilihin kapag ito’y ipinatupad.

Hindi ito maaari dahil utang namin sa taumbayan na busisiin ang nilalaman nito at baguhin o alisin ang mga probisyong makakaapekto sa taumbayan.

Tutol din tayo sa tila pagbalewala ng Pangulo sa kahalagahan ng karapatang pantao sa harap ng pinaigting na laban ­kontra ilegal na droga at Martial Law sa Mindanao.

***

Ngunit mas magandang pag-usapan ang mga bagay na hindi nabanggit ng Pangulo sa kanyang mahigit dalawang oras na talumpati.

Ito ay ang libreng edukasyon sa kolehiyo na inaasahan kong magiging tampok sa SONA ng Pangulo.

Nakakapanghinayang dahil sa SONA ang pinakamagandang pagkakataon kung saan magandang ibalita sa taumbayan na ito’y naisabatas na.

Hindi man niya ito nabanggit sa SONA, tiwala ako na ito’y pipirmahan ng Pangulo sa mga susunod na araw dahil magbibigay ito ng pagkakataon sa mas maraming Pilipino na makatapos ng kolehiyo at magkaroon ng magandang kinabukasan.

Wala ring nabanggit ang Pangulo na malinaw na plano at direksiyon para sa pagpapalakas ng ekonomiya ng bansa.

Tahimik din ang Pangulo ukol sa mga hakbang para sa pag­likha ng mga bagong trabaho para sa ating mga kababayan.

Ito ang mga bagay na ating inabangan sa SONA ng ­Pangulo. Hindi man niya ito nabanggit, kailangan natin itong tutukan upang mapalakas ang ekonomiya ng bansa at maparami­ ang trabaho at benepisyo sa ating bansa.

NEGOSYO, NOW NA!: Mula pagdo-doktor patungong negosyante (Part 2)

Mga kanegosyo, kung naalala niyo, binigyan ng mandato ang Negosyo Center na magbigay ng mentorship, training, at kaalaman sa mga Pilipinong nais magnegosyo.

Noong ako’y nagsisimula bilang social entrepreneur, lagi kong sinasabi at iniisip na “sana may mapupuntahan ako tuwing may tanong o problema sa negosyo”.

Ngayon, mabuti na lang at mayroon nang Negosyo Center na matatakbuhan ng lahat, tulad ni Windel ng Windel Woodcraft na makikita sa Silang, Cavite.

***

Masuwerte naman si Windel dahil halos kasabay ng pagsisimula ng kanyang negosyo ay ang pagbubukas ng Negosyo Center sa Silang.

Kuwento ni Windel, napakalaking tulong ang ibinigay ng Negosyo Center nang iparehistro niya ang negosyo. Inalalayan siya ng mga tauhan ng Negosyo Center, mula sa simula hanggang matapos ang proseso.

Maliban dito, sinabi ni Windel na Negosyo Center rin ang nakikipag-coordinate sa iba’t ibang local government units kaugnay ng kanyang negosyo.

Katunayan, ilang linggo matapos iparehistro ni Windel ang negosyo, kinontak siya ng Department of Trade and Industry (DTI) at inimbitahang sumali sa iba’t ibang trade fairs at bazaar.

Madalas din siyang iniimbitahan ng Negosyo Center na sumali sa iba’t ibang training na may kaugnayan sa finance, marketing, and management.

Regular din ang pagbisita at paghingi ng update ng Negosyo Center ukol sa estado ng Windel Woodcraft kaya mabilis niyang nareresolba ang maliliit na problema ng negosyo.

Sa pamamagitan ng Negosyo Center, nakadalo rin si Windel sa Kapatid Mentor Me program kung saan natutuhan niya ang mga kailangang malaman sa pagnenegosyo mula sa mismong eksperto at mga matagumpay na entrepreneurs.

Sa pagdalo niya sa Mentor Me Program, sinabi ni Windel na para na rin siyang nag-masteral dahil lahat ng kaalaman na kailangan ng isang matagumpay na negos­yante ay doon niya natutuhan.

***

Sa tulong ng Negosyo Center, sinabi ni Windel na “mula zero knowledge sa pagnenegosyo” ay nagkaroon siya ng kompiyansa sa pagpapatakbo ng Windel Woodcraft. Pansamantala muna niyang itinigil ang pag-aaral ng medisina upang mabantayang maigi ang negosyo.

Sa kasalukuyan, isa sa mga pangarap ni Windel ay mapalago at mapalawak pa ang merkado ng kanyang negosyo sa buong bansa. Tiwala naman si Windel na ito’y mangyayari sa tulong ng walang patid na suporta mula sa Negosyo Center.

Para naman sa mga gaya niyang walang alam sa negosyo na gustong magkaroon ng sariling kabuhayan, payo ni Windel ay “huwag matakot at harapin ang lahat ng posibilidad”.

Aniya, naririyan ang Negosyo Center na magsisilbing gabay sa bawat hakbang na kailangan upang maging matibay at matagumpay na negos­yante.

***

Higit sa 500 na ang mga Negosyo Center sa Pilipinas salamat sa Republic Act No. 10644 o Go Negosyo Act, ang kauna-unahan kong naipasang batas bilang senador.

Layunin nitong maglagay ng Negosyo Center sa bawat munisipalidad, siyudad, at lalawigan sa buong bansa upang suportahan ang mga Pilipino na nais magsimula ng sariling negosyo o tulungang mapalaki ang kasalukuyan nilang negosyo.

Upang malaman ang pinakamalapit na Negosyo Center sa inyong lugar, magtungo sahttps://www.bamaquino.com/gonegosyoact/negosyo-center-tracker/.

***

Mga Kanegosyo, kung may tanong kayo sa pagnenegosyo, mag-e-mail kay Kanegosyong Bam sa negosyonowna@gmail.com o mag-iwan ng mensahe sa fb.com/BenignoBamAquino.
Ugaliing makinig tuwing Miyerkules, alas-dos hanggang alas-tres ng hapon sa DZRH 666 sa programang “Go Negosyo sa Radyo” kasama si Cheska San Diego. Ang programa’y sa kagandahang loob ng Go Negosyo at MBC.

Pangarap namin na magkaroon kayo ng kabuhayan sa pamamagitan ng pagnenegosyo!

BIDA KA!: Protektahan ang BPO sector

Mga bida, isa sa mga sektor na inaasahan pagdating sa trabaho ay ang business process ­outsourcing (BPO) na kasama ang mga call centers.

Dalawang dekada na mula nang ito’y umusbong at lumago sa ­bansa, nakapagbigay na ito ng ­mahigit isang milyong trabaho sa mga Pilipino.

Marami nang buhay ang nabago ng industriya ng call center. Nagkaroon ng magandang trabaho, negosyo at kinabukasan ang marami nating ­kababayan sa ­tulong nito.

Si Godfrey ay nagtapos ng kursong Associate in Computer Science sa isang vocational school sa Maynila. Dahil limitado ang kumpanya na nangangailangan sa kanyang serbisyo, nagpalipat-lipat siya ng trabaho.

Naranasan ni Godfrey na mamasukan sa isang restaurant bilang service crew, messenger sa isang maliit na opisina at pagiging encoder sa isang law office.

Makalipas ang ilang taon, nagsimula nang magpasukan sa bansa ang call center agencies. Dahil marunong naman mag-English, nagka-interes si Godfrey na mag-apply.

Ngayon, halos dalawampung taon ang nakalipas, naka­pundar si Godfrey ng sariling bahay sa Marikina at naka­bili na rin ng kotse na kanyang ipinabibiyahe bilang Uber.

***

Si Berna naman ay nag-aaral sa kolehiyo ngunit hindi niya matapus-tapos ang kurso dahil sa kawalan ng sapat na salapi para makapag-aral.

Sa kagustuhang makatapos, nag-apply siya sa call center upang makapag-ipon ng pantustos sa pag-aaral.

Ang ginagawa ni Berna, iniipon muna niya ang suweldo sa call center saka nag-e-enroll kapag sapat na ang natipid.

Paunti-unti man niyang natatapos ang kurso, alam niyang may malinaw na direksyon ang kanyang kinabukasan sa ­tulong ng call center.

***

Inaasahan na marami pang Godfrey at Berna ang makikinabang sa paglago ng BPO sector sa mga susunod na taon.

Sa pagtaya, mula sa kasalukuyang 1.15 milyong emple­yado, aakyat  sa 1.8 milyon ang mga Pilipinong direktang naghahanap-buhay sa industriya ng call center pagsapit ng 2022. Maliban dito, plano rin ng BPO sector na lumikha ng 5.8 milyong indirect jobs pagsapit ng nasabing taon.

Ito ang mga negosyo na umuusbong ‘pag nagkakaroon ng call centers sa isang lugar – mga kainan, tindahan, pharmacy, kahit mga tricycle drivers makikinabang dahil merong pasa­hero kahit madaling-araw.

***

Ngunit maraming mga nakaambang banta at hadlang sa sektor ng BPO dahil sa ilang isyu at alalahanin.

Kabilang na rito ang balak na alisin ang tax incentives sa ilalim ng tax reform package ng kasalukuyang pamahalaan.

Kapag itinuloy ang panukalang alisin ang tax incentive, pakiwari ng BPO sector na hihina ang kanilang industriya at maisasantabi na ang Pilipinas bilang isa sa paboritong destinasyon para sa kanilang negosyo.

Maituturing na masamang timing kapag nagbago ng ­polisiya ang ating pamahalaan, lalo pa’t may plano  ang ibang mga bansa na ibalik ang mga trabahong nawala sa kanila at napunta sa atin. Meron ding pangamba dahil sa pag-usbong ng AI o Artificial Intelligence kung saan computer na ang papalit sa ibang trabaho sa BPO industry.

***

Sayang lang ang dalawang dekadang pinaghirapan para palaguin ang sektor ng BPO kung ganito lang ang mangyayari. Kailangan nating protektahan ang trabaho ng bawat Pilipino.

Ang bawat trabahong nalilikha ay katumbas ng kabuha­yan, pagkain, tirahan at edukasyon ng isang pamilyang ­Pilipino.

Kaya kailangan natin itong mabantayan sa Senado upang maprotektahan ang isang sektor na nagbibigay ng kita’t kabuhayan sa maraming Pilipino.

NEGOSYO, NOW NA!: Mula pagdo-doktor patungong negosyante (Part 1)

Mga kanegosyo, bilang isang dating social entrepreneur, nakita ko ang kahalagahan ng pagkakaroon ng sapat na kaa­laman sa pagnenegosyo.

Madalas kasi sa hindi, nauuwi sa pagkalugi ang isang negosyo kung hindi naturuan ang may-ari nito sa mga tamang diskarte at desisyon.

Kaya nang isulong natin ang Go Negosyo Act, isinama natin bilang isa sa mga tungkulin nito ang mentorship, training at iba pang mga seminar na makapagbibigay ng kaalaman at gabay sa mga papausbong na negosyante.

***

Isa sa mga nakinabang sa mga seminar, mentoring at training ay si Windel Quidato, may-ari ng Windel Woodcraft na nakabase sa Silang, Cavite.

Pangarap ni Windel na maging isang doctor. Habang kumukuha ng kursong medisina, nagdu-duty na siya bilang junior medical intern sa isang ospital.

Noong 2014, naisip ni Windel na maghanap ng mga bagay na maaari niyang mapagkakitaan habang nag-aaral siya ng pagkadoktor.

Aniya, matagal-tagal pa bago siya makatapos ng medisina kaya mas mainam kung maghahanap siya ng ibang gagawin na puwedeng pagkunan ng dagdag na panggastos sa pag-aaral.

Hindi na kinailangan ni Windel na lumayo para makita ang kanyang hinahanap. Sa kanyang kuwento, mahilig ang kanyang mga magulang sa DIY or Do It Yourself.

Salaysay ni Windel, paggawa ng furniture ang libangan ng kanyang mga magulang at mayroon silang gamit para dito. Nag-praktis si Windel ng isang taon bago niya sinimulan ang Windel Woodcraft noong 2015.

Ayon kay Windel, nagpursige siyang magsimula ng sariling negosyo upang maging boss ng sariling kumpanya sa halip na mamasukan bilang ordinaryong empleyado.

***

Noong una, dahil excited sa sinimulang negosyo, hindi pa niya ramdam ang mga hamon at pagsubok.

Aniya, kuntento na siya noon na kumita ng kaunti para may maipantustos lang sa mga materyales.

Noong una, kumukuha si Windel ng materyales sa Mindanao ngunit para makatipid, naghanap siya ng mga bagong supplier ng mahogany at iba pang piling uri ng kahoy sa Maynila at Pampanga.

Naramdaman ni Windel ang mga pagsubok sa negosyo sa kalagitnaan na ng kanyang operasyon.

Karaniwang pagsubok ang problema sa kalidad ng produkto at naaapektuhan din ang kanyang pag­lago dahil sa kabiguang mapanatili sa merkado ang kanyang negosyo.

Ngunit nang tumagal, nalampasan din ni Windel ang ganitong mga problema dahil sa paggamit niya ng laser technology at sensing machines sa paggawa ng mga kasangkapan at iba pang produktong kahoy.

Dahil din sa teknolohiya, mas mabilis na ang kanilang mass production ng mga order nang hindi naapektuhan ang kalidad.

Sa susunod na linggo, itutuloy natin ang kuwento ni Windel at kung paano nakatulong ang Negosyo Center sa kanyang matagumpay na negosyo.

***

Higit sa 500 na ang mga Negosyo Center sa Pilipinas salamat sa Republic Act No. 10644 o Go Negosyo Act, ang kauna-unahan kong naipasang batas bilang senador.

Layunin nitong maglagay ng Negosyo Center sa bawat munisipalidad, siyudad at lalawigan sa buong bansa upang suportahan ang mga Pilipino na nais magsimula ng sariling negosyo o tulungang mapalaki ang kasalukuyan nilang negosyo.

BIDA KA!: Basbas mula sa Santo Papa

Mga Bida, makalipas ang ilang taong paghihintay, natuloy din ang matagal nang plano naming mag-asawa na bumisita sa Italy dalawang­ linggo na ang nakalipas.

Doon, marami kaming nakita at nakilalang mga kababayan, kabilang si Alex na nakasama namin sa hotel na dalawampu’t apat na taon na sa Italy.

Sa aming pag-uusap, naikuwento sa akin ni Alex ang kanyang buhay sa Italy, pati na ang mga importanteng tao na naging panauhin ng hotel.

Nakilala naman ng aking misis ang isa nating kababayan na si Rochelle, na nagtatrabaho sa simbahan sa Italy. Natuwa naman ako at nabanggit niya na parati niya akong isinasama sa kanilang dasal.

Sa huling araw namin sa Italy, nagpadala pa siya ng mga babasahin mga pamphlet tungkol sa kanilang Catholic ­community at sa mga nagsimula nito.

***

Siyempre, ang pinakatampok na pangyayari sa aming pagbisita sa Roma ang pagbisita namin sa Vatican para makita si Pope Francis.

Maaga pa lang ay nakapila na kami kung saan nakatabi ­namin ang ilan nating mga kababayan galing sa Bacolod, ­Estados Unidos at Naga at iba pang mga lahi, gaya ng Kastila, Australyano, Pranses, at Aleman.

Dahil sa dami ng mga bansang kasapi sa audience na iyon, talagang masasabing worldwide ang appeal ni Papa Kiko.

Bihira ang ganitong pagkakataon na nagbibigay ng mensahe ang Santo Papa na inihahatid sa pitong iba’t ibang wika upang maintindihan ng mga dumalaw.

***

Sa kanyang mensahe, sinabi ng Santo Papa na sa panahon natin ngayon, kailangan kang makipagsapalaran at makipag­laban para sa iyong pananampalataya.

Pinayuhan pa ng Santo Papa ang mga nakikinig na huwag mag-aalala sa kabila ng mga pagsubok at batikos dahil mana­naig ang pagmamahal ng Diyos sa lahat ng bagay.

Tinamaan ako sa mensaheng iyon ng Santo Papa, lalo pa ngayong miyembro tayo ng oposisyon.

Sa kabila ng mara­ming batikos, maraming puna at kabi-kabilang paghihirap at mga kritiko, ang mahalaga, dapat nating panindigan ang ating paniniwala at ipaglaban ang tama.

***

Sa pagtatapos ng kanyang mensahe, nag-ikot ang Santo Papa upang basbasan ang mga dumalo. Tiniis namin ang init ng araw sa paghihintay sa kanyang pagdaan sa aming puwesto.

Nang dumating na ang pinakahihintay naming sandali, agad kong kinamayan ang Santo Papa, hinalikan ang kanyang kamay sabay sabi ng “Holy Father, I’m a senator from the Philippines, please pray for my country”.

Natuwa naman ang Santo Papa sa aking sinabi at sinagot ako ng isang matamis na ngiti. Pagkatapos, binasbasan ­kaming mag-asawa ng Santo Papa.

Pakiramdam naming mag-asawa, kami na ang pinakamasuwerteng tao sa mundo dahil nabigyan kami ng pagkakataong makadaupang-palad at mabigyan ng basbas ng Santo Papa.

Higit sa lahat, napakapalad naming mabigyan ng pagkakataon upang hilingin sa Santo Papa na ipagdasal ang ating pinakamamahal na Pilipinas.

NEGOSYO, NOW NA!: Negosyong palamuti

Mga Kanegosyo, sa pagdalo ko sa iba’t ibang trade fair at pagbubukas ng Negosyo Center, isa sa mga napansin kong patok na negosyo ay ang mga lokal na fashion accessories kung saan nakikita ang pagiging malikhain ng mga Pilipino.

Natutuwa akong makita na maraming kababayan na natin ang umasenso sa paggawa ng iba’t ibang disenyo ng bracelet, kuwintas, hikaw, at iba pang uri ng palamuti.

Kahit nga misis ko, naaaliw sa pagbili ng mga fashion accessories na produkto ng iba’t ibang mga papausbong na negosyo sa bansa.

Isa sa mga ito si Gladys Sharon Estes sa isang dayuhang kompanya sa Subic, Zambales.

Bago nagnegosyo, si Gladys ay empleyado ng isang dayuhang kompanya sa lalawigan.

Bahagi ng kanyang trabaho ang magsuot ng magagarang kasuotan, lalo na kung humaharap sa mga kliyente at iba pang mga katran­saksiyon ng kompanya.

Isang araw, natanong ni Gladys sa sarili kung bakit siya gumagastos ng libu-libo para sa accessories gayong puwede naman siyang gumawa ng sarili niyang mga palamuti.

Mula noon, nabuo na ang pangarap ni Gladys na magtayo ng negosyo na may kinalaman sa paggawa ng fashion accessories.

Nais niyang kilalanin ang negosyo bilang pangunahing gumagawa ng fashion jewelry, fashion accessories at custom design souvenir items sa bansa.

Kasama ang asawang si Gerald, nagsimulang gumawa at magbenta si Gladys ng handmade accessories sa isang beach ­resort malapit sa kanilang tahanan sa tulong ng puhunang P5,000.

 

Sinabayan ito ng kanyang asawa ng paggawa ng woodcrafts na isinama niya sa mga ibinebentang fashion accessories.

Sa paglipas ng mga araw, unti-unti nang dinagsa ng mga turista, maging Pinoy man o dayuhan, ang kanyang maliit na tindahan.

Kahit napakarami nang tanong mula sa mga dayuhang bisita, naglaan si Gladys ng panahon upang sila’y kausapin at ipaliwanag ang kanyang mga ibinebentang produkto.

***

Dahil sa magaganda nilang produkto, na sinamahan pa ng maayos na pakikitungo sa mga customer, kumalat ang balita ukol sa negosyo ni Gladys.

Kasabay ng pagdagsa ng mga customer, dinagdagan din ni Gladys ang kanyang mga produkto. Sinamahan na niya ito ng freshwater pearls, chip stone turquoise, jade, at gemstones.

Dahil lumalaki na ang negosyo, naisip ni Gladys na bigyan na ito ng pangalan at iparehistro na sa Department of Trade and Industry (DTI). Nagtungo si Gladys sa Negosyo Center sa Olongapo City upang magpatala ng pangalan sa kanyang negosyo.

Naglagay na rin si Gladys ng sangay sa labas ng Royal Duty Free sa Subic Bay Freeport Zone. Sa kasalukuyan, ito’y gumagawa ng handcrafted fashion accessories tulad ng bracelets, hikaw, kuwintas at anklets.

Maliban dito, mayroon din silang mga produktong gawa sa kawayan, niyog at kahoy, gaya ng frame, pencil holder, at table lamp.

***

Maliban sa pagtulong sa pagpaparehistro, hinikayat din siya ng Negosyo Center na sumali sa Gawang Gapo  isang livelihood program para maitaguyod ang mga produktong gawa sa siyudad ng Olongapo. 

Dahil dito, nabuksan ang iba pang oportunidad para sa kanyang negosyo. Inalok siya ng DTI at Department of Tourism ng tulong para makasali sa trade fairs.

Habang tumatagal, nadadagdagan ang mga pagkakataon upang makilala pa ang kanyang produkto at negosyo.

Ngayon, kumikita na sila ng P20,000 hanggang P30,000 kada buwan, hindi pa kasama rito ang kita niya sa trade fairs at iba pang event.

***

Dahil unti-unti nang lumalaki ang kanyang negos­yo, nadadagdagan ang kanyang mga responsibilidad.

Ngunit kalmado lang si Gladys dahil alam niyang naririyan lang ng DTI at Negosyo Center para tulungan siyang harapin ang mga darating na pagsubok at problema.

***

Higit sa 500 na ang mga Negosyo Center sa Pilipinas salamat sa Republic Act No. 10644 o Go Negosyo Act, ang kauna-unahan kong naipasang batas bilang senador.

Layunin nitong maglagay ng Negosyo Center sa bawat munisipalidad, siyudad, at lalawigan sa buong bansa upang suportahan ang mga Pilipino na nais magsimula ng sariling negosyo o tulungang mapalaki ang kasalukuyan nilang negosyo.

Upang malaman ang pinakamalapit na Negosyo Center sa inyong lugar, magtungo sa https://www.bamaquino.com/gonegosyoact/negosyo-center-tracker/.

Scroll to top